واکافت فنوتیپی و ژنتیکی رکوردهای شیر روز آزمون تصحیح شده برای انرژی در گاوهای شکم اول هلشتاین ایران

این تحقیق با هدف آنالیز فنوتیپی و ژنتیکی صفت شیر روز آزمون تصحیح شده برای انرژی گاوهای شکم اول هلشتاین ایران اجرا شد. در این پژوهش از تعداد 774013 رکورد روز آزمون متعلق به 88456 رأس گاو هلشتاین شکم اول و سه بار دوشش در روز که طی سال های 1376 تا 1388 در 165 گله (مربوط به پنج استان) زایش داشتند، استفاده گردید. میانگین صفت در مجموعه داده ها 65/29 کیلوگرم با انحراف معیار 92/6 کیلوگرم بود. تجزیه و تحلیل ژنتیکی صفت مزبور، به وسیله یک مدل روز آزمون با تابعیت ثابت انجام شد که در آن سازه های استان، گله، سال زایش، ماه تولید، نوع ژنوتیپ گاو (زینه یا اصیل)، نوع اسپرم، سن هنگام تولید، تابع چند جمله ای علی و شفر، اثرات تصادفی ژنتیکی افزایشی و محیط دائمی گاوها گنجانده شدند. مدل توسط نرم افزار dmu بر داده ها برازش داده شد. وراثت پذیری و تکرارپذیری صفت به ترتیب 127/0 و 421/0 بودند. روندهای فنوتیپی و ژنتیکی به ترتیب 434/0 و 076/0 گرم در سال برآورد شدند که به لحاظ آماری معنی دار بودند. اثر ثابت استان، سال زایش، ماه تولید، نوع اسپرم، نوع ژنوتیپ گاو و برخی اثرات متقابل دوطرفه بر شیر تصحیح شده برای انرژی معنی دار بود. متغیر همراه سن هنگام رکوردگیری و جملات اول تا چهارم تابع علی و شفر بر شیر تصحیح شده برای انرژی اثر معنی دار آماری داشت که بیانگر اهمیت در نظر گرفتن این سازه ها در مدل های مورد استفاده برای ارزیابی ژنتیکی گاوها برای صفت مذبور بود. بین میانگین های ارزش اصلاحی دختران حاصل از گاوهای نر هلشتاین داخلی (031/0- گرم) و خارجی (3747/0 گرم) تفاوت معنی دار آماری وجود داشت. روند ژنتیکی برای اسپرم های خارجی (0847/0 کیلوگرم در سال) به طور معنی داری بیشتر از اسپرم های داخلی (0512/0 کیلوگرم در سال) و برای گاوهای اصیل (0938/0 کیلوگرم در سال) به طور معنی داری بیشتر از گاوهای زینه (0537/0 کیلوگرم در سال) بود. میانگین ارزش اصلاحی پیش بینی شده گاوها برای شیر روز آزمون تصحیح شده برای انرژی با میانگین به دست آمده برای شیر روز آزمون خام تفاوت معنی دار آماری داشت. همبستگی بین ارزش اصلاحی شیر خام و تصحیح شده برای انرژی در زمانی که کل گاوها انتخاب شدند، بیشترین (923/0 پیرسون، 912/0 اسپیرمن و 746/0 کندال) و در زمانی که فقط 10 گاو برتر (در بین دختران) از نظر ارزش اصلاحی شیر تصحیح شده برای انرژی انتخاب می شدند، کمترین (271/0 پیرسون، 273/0 اسپیرمن و 2/0 کندال) مقدار را داشت. رتبه بندی پدران و دختران برتر از لحاظ ارزش اصلاحی آن ها برای دو صفت شیر خام و تصحیح شده برای انرژی متفاوت بود و استفاده از معادلات وایازی به منظور پیش بینی ارزش اصلاحی شیر تصحیح شده برای انرژی بر اساس شیر خام از دقت و صحت بالاتری برخوردار بود. این پژوهش نشان داد که وراثت پذیری شیر روز آزمون تصحیح شده برای انرژی، چندان بالا نیست. لذا انتخاب گاوهای برتر، ممکن است بهبود ژنتیکی قابل ملاحظه ای را ایجاد نکند. با این وجود، روند تغییرات سالانه فنوتیپی و ژنتیکی برای صفت مذکور، مثبت و معنی دار بود. استفاده گسترده تر از اسپرم های وارداتی می تواند سبب افزایش بیشتر روندهای مزبور گردد. در صورت استفاده از رکوردهای شیر روز آزمون تصحیح شده برای انرژی (به جای رکوردهای شیر خام)، تغییرات ایجاد شده در رتبه-بندی گاوهای برتر ژنتیکی، بسیار چشمگیر خواهد بود.